Bezpieczne użytkowanie olejków eterycznych

KIEDY MNIEJ ZNACZY WIĘCEJ

Kropla po kropli – im mniej, tym więcej!

Olejki eteryczne są pozyskiwane z roślin i mają wiele korzyści dla umysłu, ciała i ducha. Są to skoncentrowane związki aromatyczne i silne środki terapeutyczne. Do ich skutecznego stosowania kluczowe są wiedza i umiejętności ich prawidłowego użytkowania, znajomość zasad bezpieczeństwa, zalecanych stężeń i metod aplikacji.

Jeśli jesteśmy pod opieką lekarza, dobrze jest skonsultować się z nim przed użyciem olejków eterycznych w celach aromaterapeutycznych.

Olejki eteryczne mogą być stosowane przez prawie wszystkich, pod warunkiem przestrzegania poniższych zasad. Wiele zależy od rodzaju olejku i stopnia jego rozcieńczenia. Pamiętaj również, że osiągnięty efekt to wynik interakcji między olejkiem, jego rozcieńczeniem i Twoim organizmem.  Niektóre osoby są bardziej wrażliwe niż inne i powinny zachować szczególną ostrożność. 

Oto kilka podstawowych zasad:

Rozcieńczanie

Nie należy stosować nierozcieńczonego olejku na skórę i błony śluzowe. Może to spowodować oparzenia, stan zapalny lub podrażnienie skóry. Przed aplikacją powinniśmy rozcieńczyć olejek w oleju nośnikowym w odpowiednim stężeniu. Wyjątek stanowią miejscowe aplikacje niektórych olejków (np. lawenda na oparzenia, ukąszenia owadów, pryszcze itp.), ale tylko jeśli nie ma się bardzo wrażliwej skóry. 

Dlaczego i jak rozcieńczać olejki? 

Rozcieńczanie olejków eterycznych jest ważne z dwóch głównych powodów: po pierwsze pomaga uniknąć reakcji skórnych, takich jak podrażnienia i wysypki. Po drugie w ten sposób można uniknąć toksyczności – regularne stosowanie skoncentrowanych olejków eterycznych na skórę może prowadzić do ich kumulacji w organizmie, a to może powodować toksyczność. 

Używanie olejków eterycznych jest bardzo łatwe, jeżeli pamiętamy, aby zawsze rozcieńczyć je w odpowiednej ilości oleju nośnikowym i stosować odpowiednie do potrzeb ilości. Wtedy olejki będą dla nas bezpieczne i nie wywołają niepożądanych reakcji. 

Proces rozcieńczania 

Przy pracy z małymi ilościami olejków eterycznych do użytku osobistego, najłatwiejszym sposobem pomiaru są krople. Chociaż nie jest to dokładna metoda, zazwyczaj jest wystarczająca do tworzenia własnych mieszanek i receptur.

Rozcieńczenie jest bezpieczne wtedy, gdy olejek stanowi od 1% do 10% otrzymanej substancji. Dlatego zawsze dokładnie należy przestrzegać instrukcji. Przykładowo, aby uzyskać roztwór 2% (co jest średnim stężeniem), dodaje się 15 kropli olejku eterycznego do 30 ml oleju nośnikowego.

Oczy, uszy, błony śluzowe

Nierozcieńczony olejek eteryczny nie powinien być aplikowany na uszy, nos, błony śluzowe anogenitalne, a w przypadku oczu nawet w rozcieńczeniu.

Uwaga! W przypadku przypadkowego dostania się olejku eterycznego do oczu, najpierw dokładnie należy przemyć oko pod bieżącą wodą, a następnie nałożyć na nie olej bazowy, który rozpuści i usunie olejek eteryczny. Przydatne tu może być świeże mleko. 

Dawkowanie

Olejek eteryczny może być bezpieczny, gdy jest stosowany w odpowiedniej dawce, ale może stać się toksyczny przy przedawkowaniu. Zbyt niskie stężenie może natomiast skutkować słabym lub żadnym efektem. Dotyczy to zarówno ilości, jak i czasu trwania stosowania. Weźmy na przykład powszechnie znaną lawendę (L. angustifolia) – w umiarkowanych dawkach jest dobrym środkiem uspokajającym, ale może powodować bezsenność, gdy jest stosowana w nadmiarze. W tym kontekście wiedza, umiejętności i doświadczenie terapeuty mają kluczowe znaczenie przy określaniu odpowiednich dawek, zwłaszcza w przypadku specyficznych i ukierunkowanych zastosowań.

Ściśle powinniśmy przestrzegać polecenia dawkowania i zasad stosowania z opakowań i ulotek, zwracając szczególną uwagę na przeciwwskazania. Nie przekraczać dopuszczalnych dawek.

Na szczęście większość olejków eterycznych można uznać za mniej toksyczne niż aspiryna i paracetamol.

Uwaga! Przedawkowanie olejku eterycznego, zarówno przez skórę, jak i przez inhalacje, może powodować nudności, bóle głowy, podrażnienia skóry, zaburzenia emocjonalne lub uczucie oszołomienia. Można złagodzić te objawy przez wdychanie świeżego powietrza.

W przypadku podrażnienia skóry nie należy zmywać wodą, ale użyć olej nośnikowy!

Zasady dawkowania

Kropla jest podstawową jednostką miary przy olejkach eterycznych.

1 ml olejku eterycznego to średnio 25 kropli, choć w zależności od kroplomierza i gęstości olejku może to być od 20 do 40 kropli.

Do masażu: 

W masażu aromaterapeutycznym olejki eteryczne stosuje się zewnętrznie, rozcieńczone w olejach nośnikowych, takich jak olej ze słodkich migdałów, organiczny olej sezamowy, organiczny olej słonecznikowy lub jojoba. Standardowe rozcieńczenie do masażu całego ciała to 2% (czyli około 15 kropli na 30 ml oleju bazowego). 

Uwaga! W przypadku dzieci i osób starszych zaleca się stosowanie niższego stężenia – maksymalnie 1% (7 kropli na 30 ml oleju bazowego), podczas gdy do miejscowego stosowania można używać wyższych stężeń (np. 3%, czyli średnio 22 krople na 30 ml bazy).

Słabe stężenie	0,5%	Dla skóry wrażliwej, przy egzemie/łuszczycy, w ciąży, dla dzieci – dawkowanie to 4 krople na 30 ml oleju bazowego (przy założeniu, że 1 ml olejku to 25 kropli)
Normalne stężenie	2%	Do masażu całego ciała – dawkowanie to 15 kropli na 30 ml oleju bazowego
Wysokie stężenie	5%	Tylko do miejscowego stosowania, przy infekcjach, ostrym bólu – dawkowanie 38 kropli na 30 ml oleju bazowego

                                                                                                  

 Kąpiel całego ciała:

Jednym z najskuteczniejszych i najprzyjemniejszych sposobów stosowania olejków eterycznych jest dodanie 5-10 kropli olejku, rozcieńczonych w 5-10 ml oleju do kąpieli, mleka do kąpieli lub oleju nośnikowego. Najpierw napełnia się wannę wodą, dodaje się olejki i wtedy można relaksować się w kąpieli i cieszyć się aromatem. 

Kąpiel nóg/rąk:

Polecamy dodać do wody do kąpieli nóg/rąk 3-6 kropli olejku eterycznego. Dobrze jest dodać emulgator – miód, mleko, płyn do kąpieli, lecytynę lub inny.

Olejki eteryczne można również dodawać do wody bezpośrednio, bez rozcieńczania, ale nie jest to wskazane dla osób z bardziej wrażliwą skórą.

Dyfuzor:

Dodać do dyfuzora 4-6 kropli olejku eterycznego na 20 m² powierzchni pomieszczenia.

Kompres:

Do 500 ml ciepłej lub zimnej wody (w zależności od potrzeb) dodać 2-4 krople olejku eterycznego, zamieszać i zanurzyć w niej ściereczkę. Owinąć kompresem bolące miejsce , przykryć suchym ręcznikiem i zostawić na 10-15 minut.

Inhalacje:

Do naczynia z 1-2 litrami ciepłej lub zimnej wody dodać 2 krople (dla dzieci) lub 4-6 kropli (dla dorosłych) olejku eterycznego i wdychać parę.

Podrażnienia skóry, wrażliwość, toksyczność

Istnieją olejki, które mogą powodować podrażnienia skóry, nawet u osób, które do tej pory nie miały takich przypadków. Stosowanie się do zaleceń w sprawie odpowiednich rozcieńczeń, zapewnia bezpieczeństwo użytkowania.

Olejki eteryczne, które mogą podrażniać skórę:

• Bazylia
• Werbena
• Oregano (Lebiodka pospolita)
• Trawa cytrynowa (Palczatka cytrynowa)
• Litsea (Werbena egzotyczna)
• Melisa lekarska
• Czapetka pachnąca (Goździkowiec korzenny)
• Cynamonowiec, kora i liście
• Tymianek pospolity BIO (tymol)
• Aksamitka

 Jednymi z najczęstszych przyczyn podrażnień skóry są stosowanie olejków niskiej jakości, nieprawidłowo przechowywanych i starych.

Niektóre substancje stosowane regularnie (w proszkach do prania i kosmetykach) mogą powodować zwiększoną wrażliwość skóry. Niektóre olejki eteryczne mogą uczulać skórę na te substancje, zwłaszcza jeśli nie są odpowiednio rozcieńczone.

Test na alergie

W przypadku skóry wrażliwej lub skłonnej do alergii, przed użyciem rozcieńczonego olejku eterycznego na ciało polecamy wykonać test w zgięciu łokcia. Można użyć podwójnego stężenia, np. 5-10% olejku eterycznego rozcieńczonego w oleju nośnikowym, nałożyć na skórę w zgięcie łokcia i zakryć na 24 godziny. Może być konieczne przeprowadzenie drugiego testu, ponieważ przy pierwszym użyciu reakcja może się nie pojawić. Jeśli wystąpi zaczerwienienie lub swędzenie, należy zmniejszyć stężenie lub użyć innego olejku o podobnych właściwościach.

Test wykonuje się dla każdego olejku osobno, nie dla synergicznej kombinacji z olejków eterycznych!

Nadwrażliwość na światło

Musimy być ostrożni z olejkami, które powodują nadwrażliwość na światło czyli fototoksyczność. Może ona wystąpić, gdy niektóre składniki olejku eterycznego, zwłaszcza z tłoczonych na zimno olejków, reagują ze skórą pod wpływem światła ultrafioletowego, a reakcje te nie występują, gdy skóra nie jest narażona na światło. Może to objawiać się zaczerwienieniem, hiperpigmentacją lub wysypką, w zależności od stopnia reakcji.

Głównymi winowajcami reakcji fototoksycznych są furkumaryny (psoraleny). Występują w tłoczonych na zimno olejkach cytrusowych pozyskiwanych ze skórki, zwłaszcza Bergamoty.  

Fototoksyczne olejki eteryczne:

• Korzenie Arcydzięgla litwor
• Bergamota, Grejpfrut, Limetka, Mandarynka (liście), Cytryna, Pomarańcza gorzka
• Cedr wirginijski
• Werbena cytrynowa
• Kminek
• Aksamitka

Do celów kosmetycznych można stosować olejki cytrusowe, z których usunięto furkumaryny (oznaczone na etykiecie jako FCF). 

Niefotoksyczne olejki cytrusowe:

• Bergamotka (FCF)
• Cytryna (destylowany)
• Cytryna (liście)
• Limetka (destylowany)
• Mandarynka
• Słodka pomarańcza
• Słodka pomarańcza (liście)
• Yuzu (tłoczony lub destylowany) 

Zwiększona ostrożność przy określonych stanach zdrowia

U osób starszych i osłabionych, u osób z chorobami nerek i wątroby, a także u małych dzieci zdolność przetwarzania jakichkolwiek obcych molekuł, które dostają się do organizmu, jest zmniejszona. Dlatego osoby z tych grup powinny być obserwowane pod kątem jakichkolwiek niekorzystnych reakcji podczas stosowania olejków.

Interakcje z lekami

Olejki eteryczne mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami/substancjami, mimo że brak jest jednoznacznych dowodów na występowanie niepożądanych reakcji. Mogą więc być z powodzeniem stosowane w połączeniu z medycyną alopatyczną. Należy jednak pamiętać o działaniu olejków – jeśli ktoś przyjmuje leki nasenne, nie należy mu podawać rozmarynu (zwiększa czujność). Lepiej użyć lawendy lub wetiwerii, które wspomagają relaksację i sen. 

Warto również zauważyć, że olejki eteryczne mogą konkurować z lekami o miejsca wiązania albuminy w osoczu. W przypadku obecności określonej ilości olejku eterycznego, można spowodować zwiększenie ilości wolnego leku we krwi. Oznacza to, że lek może gorzej się wchłaniać, dłużej pozostawać we krwi i działać słabiej. 

Wewnętrzne stosowanie olejków eterycznych

Nie polecamy używanie olejków eterycznych wewnętrznie i połykania!

Olejki eteryczne są przyjmowane wewnętrznie jedynie w rzadkich konkretnych przypadkach (np. w przypadku zapalenia jelit, zespołu jelita drażliwego, zapalenia uchyłków) i powinny być przepisane przez  kompetentnego aromaterapeutę lub lekarza, o ile współpracuje z aromaterapeutą. 

Wyjątek stanowi aromakuchnia, przy przestrzeganiu dokładnych przepisów.

Spożycie dużej ilości czystego olejku eterycznego może powodować oparzenia w jamie ustnej, gardle, przełyku, nudności, wymioty i biegunkę. W przypadku przedawkowania objawami są senność, ataksja (brak równowagi i koordynacji ruchów mięśni) i śpiączka, a także rozdrażnienie i drgawki. 

W przypadku połknięcia czystego olejku eterycznego należy wykonać płukanie żołądka lub sprowokować wymioty oraz rozcieńczyć go mlekiem lub olejem nośnikowym.