Tajemnice ziela Nocy Świętojańskiej

O zapomnianej słowiańskiej magii i uzdrawiającej mocy rumianku

 Autor: Milena Ivanova*, aromaterapeuta kliniczny z Instytutu Tradycyjnej Medycyny Ziołowej i Aromaterapii w Londynie, MIFPA

O tej porze roku, kiedy najdłuższy dzień spotyka się z najkrótszą nocą, natura obchodzi swoje wielkie święto – letnie przesilenie. Od wieków podczas Nocy Świętojańskiej, zbierano zioła w blasku księżyca, wierząc, że właśnie wtedy ich moc jest największa. Wśród śpiewów, ognisk i wianków puszczanych na wodę, zielarki i domowe znachorki sięgały po to, co najlepsze – aromatyczne, lecznicze rośliny.  

Wykorzystując ten wyjątkowy moment nadejścia lata, zapraszam was do lektury wpisu o rumianku, jednej z najbardziej rozpoznawalnych roślin zielarskich, a jednocześnie jednym z najsilniejszych i najdelikatniejszych olejków eterycznych. 

Na początku mojej praktyki nie byłam zauroczona olejkiem rumiankowym. Zarówno aromat rumianku rzymskiego, jak i rumianku pospolitego, kojarzył mi się ze szpitalem, apteką i bolesnymi wspomnieniami chorób z dzieciństwa. Ale dziś spokojnie mogę powiedzieć, że wręcz uwielbiam te olejki, a ich zapach działa na mnie przede wszystkim uspokajająco. Zapytacie zapewne skąd u mnie taka zmiana podejścia?   Jest to skutek pracy i praktyki z tymi olejkami oraz obserwacja ich dobroczynnych skutków.  Od kilku dobrych lat regularnie pracuję z olejkami z rumianku rzymskiego i rumianku pospolitego, ale w ciągu ostatnich dwóch lat poznałam też jeszcze jeden rodzaj, znany w języku angielskim pod nazwą chamomile blue tansy, czyli wrotycz marokański (Tanacetum annuum). Znany jest również jako rumianek marokański, ponieważ rośnie głównie w Maroku.  Ten bardzo cenny olejek eteryczny dołączył do mojej kolekcji i stanowi ważną część dzisiejszej opowieści o rumianku. Dodam tylko, że olejek eteryczny z wrotycza marokańskiego BIO będzie dostępny w naszym sklepie już pod koniec czerwca.

Rumianek rzymski, rumianek pospolity, niemiecki lub niebieski – podobieństwa i różnice

Przypuszczam, że nie ma tu czytelnika, który choć raz w życiu nie pił herbaty z rumianku. Tylko który z nich mógł to być?  Odpowiadam od razu – to rumianеk pospolity (Matricaria recutita) To jest ten rumianek, który jest znany także jako „niemiecki” lub „niebieski”, ponieważ podczas destylacji olejek przybiera niebieski kolor, co wynika z reakcji chamazulenu (jednego ze składników chemicznych). Historia rumianku pospolitego sięga starożytności, gdzie był ceniony za swoje właściwości lecznicze.

Co w największym skrócie należy zapamiętać o każdym z rumianków? Rumianek rzymski (Anthemis nobilis) uspokaja, reguluje i działa przeciwbólowo. Rumianеk pospolity (Matricaria recutita) chłodzi i wykazuje silne działanie przeciwzapalne. To, co łączy oba rumianki, to fakt, że są bardzo delikatnymi olejkami i mogą być stosowane nawet u najmłodszych! Z kolei wrotycz marokański w wielu aspektach stanowi połączenie cech obu tych rumianków, ale jego właściwości antyhistaminowe podkreślają jego unikalność, w porównaniu z pozostałymi dwoma.

Rumianеk pospolity (niemiecki, niebieski) (Matricaria recutita)
To jeden z najbardziej znanych olejków eterycznych, gdy poszukiwany jest silny środek przeciwzapalny. Chłodzi i wspomaga gojenie, balansuje i uspokaja. Wspaniały dodatek do kompozycji olejków przeznaczonych do skóry wrażliwej lub podrażnionej. Łagodny i bezpieczny, rumianek pospolity to idealny olejek dla dzieci.

Z biało-żółtych kwiatów rumianku pospolitego (Matricaria recutita) pozyskuje się olejek o intensywnym, słodkim, ciepłym, ziołowo-trawiastym aromacie, który natychmiast wywołuje uczucie, jakby promienie słoneczne przenikały do naszego wnętrza. Produkcja tego olejku to proces pracochłonny, a jego uzyskanie wymaga dużej ilości surowca, co wpływa też na jego wysoką cenę. Jednak silne właściwości lecznicze czynią go niezastąpionym, a jego wysoka moc terapeutyczna oznacza, że już bardzo małe ilości wystarczają, by osiągnąć efekt.

Poza tym, że pomaga w łagodzeniu niezbyt silnego bólu i stanów zapalnych, olejek eteryczny z rumianku pospolitego to doskonały wybór, gdy celem jest wsparcie ogólnego zdrowia skóry. Wspomaga gojenie ran i leczenie blizn. Pomaga redukować niepożądane skurcze mięśni, ograniczać obecność niepożądanych bakterii, grzybów i wirusów.

Chłodzące właściwości olejku eterycznego z rumianku pospolitego czynią go doskonałym wyborem przy stanach zapalnych, uczuciu gorąca i podwyższonej wrażliwości na poziomie fizycznym.

Na poziomie emocjonalnym rumianek pospolity łagodzi „gorące” emocje – pomaga rozproszyć uczucia gniewu i bezsilności, dodaje cierpliwości, nadziei i siły do przebaczenia. Wspaniały olejek do stosowania w trudnych chwilach, przy stanach lękowych związanych z konkretną sytuacją oraz w depresji.

Przy jakich problemach stosować:
Efektywny olejek przy swędzeniu, egzemie, łuszczycy, pokrzywce, trądziku, trądziku różowatym, skaleczeniach i ranach; nieżycie żołądka, reumatyzmie; zapaleniu pochwy, bólu; bólu głowy, migrenie, napięciu nerwowym, przy podrażnionych i zapalnych oczach; przy ranach trudno gojących się; skórze wrażliwej.

Działanie:
Przeciwzapalne, rozkurczowe, antyoksydacyjne, antybakteryjne (Staphylococcus aureus), przeciwgrzybicze, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwpasożytnicze, przeciw owrzodzeniom, przeciwbólowe, uspokajające układ nerwowy, przeciwzapalne na skórę, gojące rany, wspomagające ziarninowanie, zwiększające przenikanie olejków w głąb skóry.

Rumianek rzymski (Anthemis nobilis) – Lekarz roślin

Niektórzy nazywają rumianek rzymski „lekarzem roślinnego świata” i nie jest to przypadek. Jeśli w ogrodzie znajdują się rośliny, które marnieją, warto posiać rumianek rzymski i obserwować efekty – osłabione rośliny zaczną wracać do życia.

Rumianek rzymski (Anthemis nobilis) ma czarujące kwiaty, z białymi płatkami i intensywnie żółtymi środkami, z których pozyskuje się oszałamiający olejek eteryczny o silnych właściwościach leczniczych. Czasem nazywa się go „ziemnym jabłkiem” ze względu na zapach – słodki i ciepły, świeży, owocowo-kwiatowy i ziołowy.

Zawiera 75–80% estrów, co czyni olejek eteryczny z rumianku rzymskiego liderem wśród olejków pod tym względem. Rumianek rzymski to doskonały środek przeciwbólowy i znajduje się w pierwszej trójce olejków eterycznych o tym działaniu.

Pociesza, uspokaja i przynosi ukojenie. To delikatny olejek, doskonały dla małych dzieci i wrażliwych dusz. Rozluźnia mięśnie, wspiera trawienie, poprawia nastrój i pomaga przygotować się na spokojną noc. Jeden z najbardziej znanych olejków eterycznych do odprężenia zarówno fizycznego, jak i psychicznego.

Olejek eteryczny z rumianku rzymskiego jest wysoko ceniony ze względu na swój potencjał łagodzenia skurczów mięśni. Szczególnie skuteczny przy bólach związanych z cyklem miesiączkowym u kobiet. Jego właściwości kojące sprawiają, że jest odpowiednim dodatkiem do mieszanek na zmęczone lub przeciążone mięśnie. Pomaga w przypadku łagodnego bólu i stanów zapalnych, a także w uspokojeniu rozdrażnionego żołądka.

Działa dobroczynnie i łagodząco przy wrażliwej skórze.

Na poziomie emocjonalnym i energetycznym może być stosowany w celu stworzenia poczucia dobrostanu przez cały dzień oraz wyciszenia niespokojnego umysłu, nadmiernie zaangażowanego w ciągłą aktywność myślową. Wspomaga komfort snu.

Olejek eteryczny z rumianku rzymskiego łączy się z absolutnie każdym innym olejkiem eterycznym, szczególnie dobrze komponuje się z geranium, grejpfrutem, lawendą i cytryną.

Przy jakich problemach stosować:
Napięcie nerwowe, frustracja, drażliwość i rozdrażnienie, bezsenność, ból głowy i migrena, bóle mięśniowe, rwa kulszowa, nerwobóle; niestrawność, nudności, poranne mdłości, dyskomfort i ból żołądkowo-jelitowy, zaparcia, zespół jelita drażliwego; PMS, bolesne miesiączkowanie, nieregularna miesiączka (emmenagogum – wspomaga przepływ menstruacyjny); skóra wrażliwa, zaczerwieniona lub sucha.

Działanie:
Relaksujące dla układu nerwowego, rozkurczowe na przewód pokarmowy, przeciwzapalne, przeciwbólowe, uspokajające, rozluźniające macicę, przeciwzapalne dla układ mięśniowo-szkieletowego, kojące, spazmolityczne.

Wrotycz jednoroczny (niebieski) – Tanacetum annuum
Uspokaja, wzmacnia, ugruntowuje i koi. Doskonały dodatek do mieszanek przeznaczonych dla skóry wrażliwej lub podrażnionej.

Wrotycz jednoroczny (niebieski) to rodzaj rumianku, który rośnie w Maroku, a jego skład chemiczny decyduje o właściwościach leczniczych, które w dużym stopniu stanowią połączenie cech rumianku niemieckiego i rzymskiego. W przeszłości był to głównie gatunek dziko rosnący, jednak obecnie jest uprawiany. Kolor olejku eterycznego jest intensywnie atramentowo-niebieski, a jego aromat czysty i zarazem egzotyczny.

Posiada silne właściwości przeciwzapalne, wspomaga redukcję procesów zapalnych w organizmie – działanie to tłumaczy się obecnością w składzie chemicznym olejku  sabinenu i kamfory. Podobnie jak rumianek niemiecki, niebieski wrotycz zawiera chamazulen, co nadaje olejkowi intensywnie niebieską barwę, a sam chamazulen jest również składnikiem o silnych właściwościach przeciwzapalnych.

To niezwykle silny olejek do inhalacji przy problemach z układem oddechowym i infekcjach wirusowych – można go stosować w tym celu w połączeniu z ravintsarą. Wykazuje właściwości antyhistaminowe i wspomaga przy zatkanym nosie oraz problemach z zatokami. Ma dobroczynne działanie również w przypadku alergicznego nieżytu nosa i problemów z pyłkami. Należy jednak zachować ostrożność przy jego stosowaniu i nie używać go przez dłuższy czas, ponieważ zawiera do 12% kamfory – ketonu, który może kumulować się w organizmie.

Olej z niebieskiego wrotyczu jest najdroższy spośród olejków z rodziny rumianków – zarówno ze względu na pracochłonny proces produkcji, jak i duże zapotrzebowanie, szczególnie ze strony przemysłu kosmetycznego. 

Rumianek od wieków był symbolem delikatności, skromności i uzdrawiającej mocy. W słowiańskich obyczajach podczas Nocy Świętojańskiej wianki z rumiankiem niosły nadzieję i ochronę, a jego kwiaty kryły siłę bogini Chorzycy-Groźnicy. Warto pamiętać, że ten niepozorny ziołowy skarb towarzyszył ludziom nie tylko jako lek, ale także jako talizman oczyszczenia, miłości i pomyślności.

Zapach rumianku to zaproszenie do chwili ukojenia, do zatrzymania się i odnalezienia spokoju w codziennym zgiełku. Warto sięgnąć po jego esencję, by poczuć ciepło natury i mądrość dawnych pokoleń.

„Rumianek subtelnością działania bliski jest róży” –  te słowa antycznego medyka Galena przypominają, jak wielką siłę niesie w sobie ten skromny kwiat.