O "Delikatnej Aromaterapii" - hydrolaty, hydrozole, wody aromatyczne

Milena Ivanova*, aromaterapeuta kliniczny z Instytutu Tradycyjnej Medycyny Ziołowej i Aromaterapii w Londynie, MIFPA

Aromaterapia to nie tylko olejki eteryczne. Istnieje także jej subtelniejsza odsłona – hydrolaty. Na pewno są wam znane woda różana czy woda lawendowa – to właśnie hydrolaty. Te delikatne, aromatyczne ciecze bywają określane również jako hydrozole, wody kwiatowe czy wody aromatyczne. Choć często pozostają w cieniu bardziej skoncentrowanych ekstraktów roślinnych, mają swoje unikalne właściwości i szerokie zastosowanie.

Jednak podejdźmy do tematu bardziej szczegółowo.

Hydrolaty są skondensowaną wodą, powstającą jako produkt uboczny destylacji materiału roślinnego w celach aromaterapeutycznych. Zwykle destylacja odbywa się w celu pozyskania olejku eterycznego z rośliny, ale zdarza się również, że destylacja jest przeprowadzana wyłącznie w celu produkcji hydrolatu.

Hydrolat i hydrozol to synonimy, a terminy „woda aromatyczna” i „woda kwiatowa” są często używane zamiennie. Słowo hydrozol pochodzi z chemii, łacińskie „hydro” = woda, „sol” (solution, z angielskiego) = roztwór i jest używane do oznaczenia roztworu pochodzącego z różnych źródeł, a nie tylko destylatów. Synonim hydrolat pochodzi od francuskiego słowa „lait” = mleko. Dlaczego mleko? Ponieważ bezpośrednio po procesie destylacji hydrolat ma lekko białawy kolor przypominający mleko.

Osobiście, my w OSHADHI, unikamy terminu „woda kwiatowa”, ponieważ hydrolat z róży można nazwać „kwiatowym”, ale już hydrolat z kadzidłowca indyjskiego nie, ponieważ kadzidło pochodzi z żywicy drzewa, a nie z kwiatu. W kręgach profesjonalnych niektórzy odróżniają hydrolaty i hydrozole (synonimy) wytwarzane w wysokich temperaturach, od aromatycznych wód, pozyskiwanych w wyniku powolnej destylacji w niskich temperaturach.

Jednak hydrolaty to nie tylko woda. Są to niezwykłe płyny o własnym smaku, zapachu, chemicznym składzie i specyficznych właściwościach terapeutycznych. Różnią się od ziół, herbat, nalewek i innych fitopreparatów, a zawartość wody w hydrolatach sprawia, że ich spektrum zastosowań jest znacznie szersze.

Mimo że olejki eteryczne są uważane za nierozpuszczalne w wodzie, nie jest to całkowicie prawdziwe, a hydrolaty są tego najlepszym dowodem. Hydrolaty dostarczają określoną koncentrację substancji terapeutycznych, czyli maksymalną ilość aktywnych składników, które mogą się rozpuścić w wodzie.

Jeden litr hydrolatu zawiera między 0.05 a 0.2 ml rozpuszczonego olejku eterycznego, w zależności od rozpuszczalności składników rośliny i parametrów procesu destylacji. Należy jednak pamiętać, że skład chemiczny olejku eterycznego rozpuszczonego w hydrolacie, różni się od czystego olejku eterycznego, pozyskanego w tym samym procesie destylacji.

Czym NIE jest hydrolat?

• Mieszanka destylowanej, przegotowanej lub innej wody z olejkami eterycznymi nie jest hydrolatem.
• Mieszanka wody, olejków eterycznych i emulgatora również nie jest hydrolatem.
• Woda z olejkiem perfumeryjnym lub innymi syntetycznymi składnikami nie jest hydrolatem.
• Destylowane wody kohobowane* (z wyjątkiem róży i melisy) również nie są hydrolatem.

*Kohobacja to proces, w którym hydrolat wielokrotnie przechodzi przez materiał roślinny podczas destylacji, aby uzyskać maksymalną ilość składników rozpuszczalnych w wodzie.

pH hydrolatów

Hydrolaty mają szeroki zakres pH, ale zawsze są po kwaśnej stronie skali, wahając się od pH 2,9 do 6,5. Destylowana woda ma neutralne pH 7,0, a woda z kranu może mieć alkaliczne pH do 8,0, w zależności od lokalizacji. Olejki eteryczne mają pH między 5,0 a 5,8. Połączenie olejków eterycznych z wodą sprawia, że średnie pH będzie się wahać między 5,0 a 7,0, co eliminuje wiele korzyści z kwaśnej wody, jaką są hydrolaty. To również wyjaśnia, dlaczego właściwości hydrolatu są zupełnie inne od właściwości mieszaniny wody i olejku eterycznego.

Wybór i zakup hydrolatów

Hydrolaty produkowane do celów aromaterapeutycznych powinny być pozyskiwane w procesie powolnej destylacji w niskich temperaturach i ciśnieniu, z użyciem czystej wody. Muszą pochodzić z jednego gatunku botanicznego, bez domieszek. Ważne, aby rośliny były uprawiane bez chemikaliów, pestycydów, herbicydów i pochodziły z certyfikowanych upraw organicznych lub biodynamicznych, albo by były dziko rosnące. Ważne jest przechowywanie i transport hydrolatów zgodnie z wymaganiami, aby zachować ich właściwości terapeutyczne.

Ryzyko i problemy z hydrolatami

Największym problemem jest ich nietrwałość i krótszy okres przydatności do użycia w porównaniu z innymi fitopreparatami. Ważne jest, aby hydrolaty były pakowane w sterylizowane pojemniki i przechowywane ostrożnie, aby uniknąć ich degradacji.

Ważne wskazówki dotyczące użytkowania i przechowywania hydrolatów:

• Należy upewnić się, że hydrolaty, które kupujemy, są odpowiednie do aromaterapii,
• Zawsze należy zwracać uwagę na datę ważności i datę destylacji,
• Polecamy przechowywać w suchym i ciemnym miejscu, w stałej temperaturze (najlepiej między 10-13°C), a po otwarciu w lodówce,
• Najlepiej, jeśli hydrolat jest pakowany w ciemne szklane butelki.

Delikatna Aromaterapia – czyli zastosowanie hydrolatów

Wewnętrzne stosowanie przy specyficznych problemach

Hydrolaty są znacznie mniej skoncentrowane niż czyste olejki eteryczne, ale mimo to ich terapeutyczny efekt może być niezwykle silny. Standardowy protokół wewnętrznego przyjmowania zaleca stosowanie 30 ml hydrolatu rozpuszczonego w 1,5 litra wody, pite małymi łykami przez cały dzień. (zawsze należy skonsultować się ze specjalistą przed rozpoczęciem kursu przyjmowania). Kurs trwa 21 dni, po czym należy zrobić 7 dni przerwy i powtórzyć w razie potrzeby.

Aromatyzowanie wody

Można dodać minimalną ilość hydrolatu (nawet kilka kropel wystarczy) do wody, aby ją aromatyzować.

Zewnętrzne i miejscowe zastosowania

Kwaśna natura hydrolatów sprawia, że są one szczególnie odpowiednie do różnych zastosowań miejscowych, w tym kosmetycznych. Na przykład kropla hydrolatu z rumianku niemieckiego podana do oka szybko radzi sobie z zapaleniem spojówek. Połączenie hydrolatów z neroli (kwiatu gorzkiej pomarańczy) i rumianku rzymskiego jako tonik lub spray, pomaga w problemach ze skórą trądzikową. Połączenie neroli i mięty w formie sprayu znacznie złagodzi uderzenia gorąca, które dokuczają niektórym kobietom po pięćdziesiątce.

Zastosowań jest niezliczona ilość, a każdy hydrolat ma swoje charakterystycznе właściwości, kwasowość, skład chemiczny i tym samym specyficzne właściwości lecznicze. Dzisiaj prezentujemy pierwsze cztery hydrolaty z kolekcji Oshadhi.

Hydrolat z Róży (p.H. 4.1 – 4.4)

Hydrolat z bułgarskiej róży damasceńskiej ma jeden z najdelikatniejszych i najbardziej zapadających w pamięć zapachów. Stosowany w pielęgnacji twarzy i dekoltu ma właściwości chłodzące, odpowiedni dla skóry normalnej i suchej, dojrzałej lub wrażliwej. Luksusowy dodatek do każdego produktu pielęgnacyjnego, może być dodawany do kosmetyków, aby wzbogacić ich zapach i właściwości.

Działa równoważąco na układ endokrynny i jest stosowany w terapii autonomicznego układu nerwowego. Pomaga przy PMS, skurczach i emocjonalnych „wybuchach” związanych z cyklem menstruacyjnym. Stosowany wewnętrznie wspiera równowagę hormonalną w każdym wieku.

Hydrolat różany, uspokaja, poprawia nastrój i działa euforyzująco. Jest odpowiedni dla osób o nadmiernej ilości Pitta (Ayurveda), zmniejsza nadmierny apetyt, gniew, frustrację, lęki, pobudzenie i cynizm.

Poza tym hydrolat z kwiatu róży jest bardzo smaczny i może być dodawany do deserów, napojów, może być używany do przygotowywania dżemów i galaretek.

Hydrolat z Rumianku pospolitego BIO  (p.H. 4.0 – 4.1)

Hydrolat z Rumianku pospolitego działa głównie przeciwzapalnie, zarówno przy wewnętrznych, jak i zewnętrznych procesach zapalnych. Hydrolat z Rumianku pospolitego ma silne właściwości antybakteryjne i antyseptyczne, dzięki czemu jest doskonałym środkiem oczyszczającym dla wrażliwej, zapalnej lub problematycznej skóry.

Silne działanie uspokajające, wysokoenergetyczny, skupiający emocje, hydrolat z Rumianku pospolitego pozwala nam uporać się z problemami serca i umysłu.

Główne zastosowania hydrolatu z rumianku pospolitego są oparzenia, zapalenie spojówek, wszelkie choroby skóry z zaczerwienieniem: wysypki, oparzenia słoneczne, swędzenie, a także niektóre przypadki egzemy i łuszczycy, kompresy na zapalenie lub opuchnięte żyły, hemoroidy, żylaki, pęknięte naczynka. Doskonały środek oczyszczający dla wrażliwej, zapalnej lub problematycznej skóry i w przypadku infekcji grzybiczych. Pomaga w walce z zapachem potu stóp i łagodzi nerwicę żołądka. Dla dzieci: pomoc w leczeniu problematycznych chorób skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry i egzema.

Hydrolat z Rumianku rzymskiego, BIO (p.H 3.0 – 3.3)

Jeden z najbardziej uniwersalnych hydrolatów, porównywalny z lawendą i melisą. Hydrolat z Rumianku rzymskiego jest niezbędnym elementem domowej apteczki. 

Rumianek rzymski to wybór numer jeden w pielęgnacji niemowląt. Można go stosować bez obaw od dnia narodzin, nadaje się do kąpieli dziecka, a także jako łagodzący spray na pościel (rozpylany przed snem).  Rumianek rzymski pomaga zmniejszyć stres, depresję, bezsenność i rozdrażnienie. Można go łączyć z hydrolatem z melisy lub hydrolatami drzewnymi, aby zapewnić pewność siebie i spokój podczas podróży. 

Hydrolat Neroli (Pomarańcza gorzka) BIO (p.H. 3.0 – 4.1)

Hydrolat z Neroli jest stosowany jako środek łagodzący stres i uspokajający. Działa lekko uspokajająco na centralny układ nerwowy, nie wywołując senności. Pomaga w walce z objawami odstawienia kawy, choć mechanizmy tego działania nie są jeszcze w pełni poznane. Hydrolat z Neroli jest preferowanym środkiem w przypadku napadów złości u niemowląt, małych dzieci, a nawet dorosłych. Sprawdza się również w sytuacjach nagłego szoku. Uważa się, że jest skuteczny u dzieci z nadpobudliwością psychoruchową z deficytem uwagi (ADHD) i może być stosowany zarówno miejscowo na skórę, jak i wewnętrznie. U niemowląt i małych dzieci można podawać go po rozcieńczeniu w butelce z wodą. 

Temat hydrolatów i "delikatnej aromaterapii" jest moim ulubionym, dlatego w przyszłości możecie spodziewać się kolejnych artykułów o poszczególnych hydrolatach i ich niesamowitych właściwościach leczniczych. Tymczasem zostawiam Was z życzeniami zdrowia i uśmiechu!

Witamy w świecie delikatnej aromaterapii!

Materiały wykorzystane z książki Hydrosols: The Next Aromatherapy, Susan Catty