Olejki eteryczne w kuchni + 3 szybkie i smaczne przepisy
Autor Milena Ivanova dnia
Milena Ivanova*, aromaterapeuta kliniczny z Instytutu Tradycyjnej Medycyny Ziołowej i Aromaterapii w Londynie, MIFPA
Jeżeli nie po raz pierwszy czytacie moje wpisy, to znacie najważniejszą dla mnie zasadę związaną z olejkami eterycznymi – bezpieczeństwo przede wszystkim! Stąd tak istotne jest dla OSHADHI i dla mnie upowszechnianie wiedzy na temat aromaterapii, korzyści z niej płynących oraz zasad związanych ze stosowaniem olejków.
Bardzo często pojawia się pytanie, czy można spożywać olejki eteryczne? Prosta odpowiedź jest taka, że nie zaleca się spożywania olejków eterycznych bez profesjonalnego doradztwa. Na sam koniec tekstu zapraszamy do zapoznania się z podstawowymi zasadami użytkowania olejków eterycznych.
Olejki eteryczne w kuchni
Najpierw warto wyjaśnić, dlaczego stosowanie olejków eterycznych w kuchni może być praktyką bezpieczną. O bezpieczeństwie decydują dwa czynniki: (1) olejki eteryczne rozpuszczają się w tłuszczach, a używane w kuchni nieuchronnie trafiają do środowiska zawierającego tłuszcz; oraz, co znacznie ważniejsze: (2) dawkowanie. Kiedy przesadzi się z ilością olejku eterycznego w daniu, smak potrawy przestaje być przyjemny – i po prostu nie ma się ochoty go zjeść. W ten sposób to właśnie smak chroni nas przed przedawkowaniem. Dodatkowo ryzyko nadmiernego spożycia danego olejku ogranicza fakt, że rzadko przygotowuje się to samo danie codziennie. W przepisach poniżej zauważycie z pewnością, że ilości olejku eterycznego używane w daniach (które zazwyczaj wystarczają na 4–6 porcji) są bardzo małe – co samo w sobie jest gwarancją bezpieczeństwa.
Stosowanie olejków eterycznych w kuchni nie jest niczym nowym – przemysł spożywczy to jeden z największych odbiorców olejków eterycznych na świecie (obok przemysłu chemii domowej, kosmetycznego i perfumeryjnego). W przemyśle spożywczym olejki eteryczne są wykorzystywane zarówno do aromatyzowania żywności, w tym wzmacniania smaku zwłaszcza pakowanych i mocno przetworzonych produktów, jak i do lepszego konserwowania oraz wydłużania trwałości żywności. Miętowa guma do żucia i zachwycająca czekolady o smaku pomarańczowym (jak dobrze znane na świecie marki Terry’s), to doskonałe przykłady produktów, w których olejki eteryczne zostały zastosowane z dużym wyczuciem.
Wielu z Was z pewnością zapyta: Dlaczego olejki eteryczne, a nie po prostu suszone zioła lub przyprawy? W wielu przypadkach będzie to całkowicie uzasadnione pytanie. Kilka gałązek rozmarynu w zupełności wystarczy, aby nadać smaku ziemniakom i mięsu. Użycie olejku eterycznego w kuchni może być alternatywą dla suszonych ziół, ale czasami pozwala też na wzmocnienie aromatu w bardziej wyrazisty sposób – wszystko zależy od tego, jaki efekt chcemy osiągnąć. Stosowanie olejków może być również wskazane w sytuacjach, kiedy uzyskanie pożądanego aromatu wymagałoby użycia bardzo dużej ilości świeżego surowca, co mogłoby zaburzyć proporcje w przepisie (np. w wypiekach, gdzie stosunek płynów ma kluczowe znaczenie dla udanego wyrastania ciasta).
Olejki eteryczne, które nadają się do użycia w kuchni, wykazują także właściwości terapeutyczne, które są mile widziane w tej właśnie formie stosowania – i stanowią dodatkową wartość. Olejki z ziół i przypraw często wspomagają trawienie; cytrusy natomiast, oprócz działania trawiennego, poprawiają nastrój i dodają energii. Wiele olejków wykazuje działanie przeciwzapalne, a niektóre nawet antybiotyczne – co czyni je świetnymi sprzymierzeńcami w profilaktyce zdrowotnej.
Olejki eteryczne odpowiednie do stosowania w kuchni można podzielić na cztery główne grupy:
(1) ziołowe: mięta pieprzowa, melisa, bazylia, anyż, koper włoski, kminek, imbir, majeranek, rozmaryn, pietruszka, tymianek, szałwia muszkatołowa, kolendra;
(2) przyprawowe: cynamon, muszkatołowiec korzenny (gałka muszkatołowa), goździkowiec korzenny (goździk), kardamon, czarny pieprz, pieprz różowy, wanilia, tonka (tonkowiec wonny);
(3) cytrusowe: cytryna, pomarańcza, grejpfrut, limetka, mandarynka;
(4) kwiatowe: róża, pelargonia (geranium), jaśmin, lawenda, ylang-ylang.
Zastosowań jest tyle, ile przepisów w świecie kulinariów – czyli nieskończona ilość. Nadają się do zup, przystawek, sosów, marynat, potraw mięsnych i rybnych, warzyw, dressingów, pieczywa, ciasteczek, ciast, deserów itd.
Olejki ziołowe doskonale sprawdzają się w zapiekankach, marynatach do mięs i ryb, do podkreślania smaku grillowanych lub smażonych warzyw; można je dodawać również do ciasta na chleb. Należy jednak pamiętać, że olejki ziołowe są bardzo intensywne w zapachu i smaku – dlatego z ich dozowaniem należy obchodzić się szczególnie ostrożnie, aby efekt końcowy nie okazał się rozczarowujący.
Jak zawsze w przypadku olejków eterycznych, także i w kuchni obowiązuje zasada: „Mniej znaczy więcej” – olejki mają podkreślić naturalne aromaty potrawy, ale nie powinny dominować nad jej smakiem! Dlatego stosować je należy oszczędnie. Poniżej przedstawiam kilka pomysłów na ich wykorzystanie – a w kwestii konkretnych przepisów można posłużyć się własnymi, sprawdzonymi recepturami domowymi.
Kilka pomysłów na eksperymenty z olejkami eterycznymi w kuchni:
Warzywa z patelni lub na parze:
Do każdej 1 łyżki tłuszczu dodać 1 kroplę olejku eterycznego z ulubionej przyprawy (można spróbować także z imbirem, kardamonem, kminkiem). W przypadku gotowania na parze – olejek dodać do wody, która będzie się podgrzewać pod warzywami (zaskakującymi wyborami mogą być tutaj olejki z pelargonii lub lawendy)
Ciasto na chleb:
Do masy dodać 1 kroplę olejku eterycznego z szałwii lub rozmarynu.
Marynata do kurczaka:
Dodać 1 kroplę olejku eterycznego z cytryny do winnej marynaty.
Cytrynowe masło do warzyw, ziemniaków lub ryb:
Do 100 g masła (w temperaturze pokojowej) dodać 1 kroplę olejku eterycznego z cytryny i dokładnie wymieszać. Masło można ponownie schłodzić w lodówce i używać w razie potrzeby do nadania aromatu warzywom lub rybom.
Masło z imbirem (!):
Spróbować połączenia 100 g masła z 1 kroplą olejku eterycznego z imbiru – doskonale pasuje do zielonej fasolki lub groszku. Gwarantowany efekt zaskoczenia!
Cytrynowy lub pomarańczowy pieprz (do ryb i sałatek):
25 g grubo zmielonego czarnego pieprzu wymieszać z 2 kroplami olejku eterycznego z cytryny (lub pomarańczy), przechowywać w szczelnej butelce przez co najmniej 3 dni. Sprawdzi się świetnie jako dodatek do sosów sałatkowych lub dań rybnych.
Ryż na mleku:
Dodać 1 kroplę olejku eterycznego z róży lub palmarozy do ulubionego przepisu.
Flan (krem karmelowy):
Dodać 1 kroplę olejku eterycznego na każde 300 ml płynu. Szczególnie dobrze sprawdzają się olejki z pomarańczy lub mandarynki.
Mus czekoladowy:
Dodać 1 kroplę olejku eterycznego z mięty, mandarynki, cytryny, pomarańczy lub ylang-ylang do 600 ml musu. Dla romantycznego akcentu warto użyć olejku z róży lub limetki.
Czekoladowe suflety:
Dodać 1–2 krople olejku eterycznego z pelargonii do składników na czekoladowe suflety. Liście tej rośliny od setek lat są używane w kuchni – smak zachwyca, a działanie rozpromienia!
Dodatkowy atut: olejek eteryczny wzbogaca aromat, nie zwiększając ryzyka opadnięcia sufletu.
Przecier owocowy lub smoothie:
Dodać 1 kroplę olejku eterycznego na każde 300 ml przecieru. Doskonale sprawdzą się olejki z pelargonii, róży lub pomarańczy – np. do musu z jabłek.
Lody i sorbety:
Olejki eteryczne, które dobrze komponują się ze smakami lodów i sorbetów: mandarynka, mięta pieprzowa, mięta zielona, grejpfrut, limetka. Zalecana dawka: 2 krople na 225 ml bazy lodowej.
Domowa czekolada / pralinki / desery:
Do masy można dodać olejek z pomarańczy, cytryny, limetki, grejpfruta lub mandarynki.
Na zakończenie – trzy szybkie, proste i pyszne przepisy:
Bircher müsli na śniadanie
Składniki na 1 porcję:
- 1 łyżka grubych płatków owsianych
- 2 łyżki wody lub soku jabłkowego
- 1 łyżka mleka roślinnego
- 1 łyżka rozdrobnionych orzechów (np. włoskich, migdałów)
- 1 duże starte jabłko
- 1 kropla olejku eterycznego z cytryny
Sposób przygotowania:
Płatki zalać sokiem jabłkowym (lub wodą) wieczorem i odstawić. Rano dodać starte jabłko oraz pozostałe składniki i wszystko dokładnie wymieszać. Orzechy można również posypać na wierzchu.
Połączenie płatków owsianych i jabłka jest nie tylko smaczne, ale także wspomaga regulację poziomu cholesterolu.
Chłodnik z awokado i ogórka
Składniki:
- 2 obrane ogórki
- 2 dojrzałe awokado
- 1–2 gałązki mięty (lub 1 kropla olejku miętowego)
- Sok z 1 cytryny
- 2 krople olejku z limetki
- 1 ząbek czosnku (przeciśnięty)
- 2 szklanki mleka do wyboru ( jogurtu greckiego lub roślinnego, np. ze słonecznika)
- Sól i pieprz do smaku
Sposób przygotowania:
Wszystkie składniki poza mlekiem zblendować do uzyskania jednolitej konsystencji. Następnie stopniowo dodawać mleko, aż do uzyskania pożądanej gęstości.Surowy mus czekoladowy
Składniki na 2 porcje:
- 1 dojrzały banan
- 1 dojrzałe i miękkie awokado
- 1/3 szklanki (ok. 70 ml) mleka roślinnego
- 1 płaska łyżka surowego kakao
- 1–2 łyżki miodu
- 1 kropla olejku eterycznego z mięty*
Sposób przygotowania:
Wszystkie składniki zmiksować krótko w blenderze – i gotowe!
* Zamiast mięty można użyć olejków z mandarynki, cytryny, pomarańczy lub ylang-ylang.
Chętnie poznamy również wasze kulinarne eksperymenty z olejkami eterycznymi – zapraszamy do dzielenia się i… smacznego!
O Bezpiecznym użytkowaniu olejków eterycznych:
Olejki eteryczne są pozyskiwane z roślin i mają wiele korzyści dla umysłu, ciała i ducha. Są to mocno skoncentrowane związki aromatyczne i silne środki terapeutyczne. Do ich skutecznego stosowania kluczowe są wiedza i umiejętności ich prawidłowego użytkowania, znajomość zasad bezpieczeństwa, zalecanych stężeń i metod aplikacji.
Zapraszamy do zapoznania się z podstawowymi zasadami użytkowania olejków eterycznych.
BAZA WIEDZY OSHADHI: Bezpieczne użytkowanie olejków eterycznych